2012 نتايج اولين سرشماري شهر تهران که در سال 1264 هجري شمسي يعني 20 سال بعد از به سلطنت رسيدن ناصرالدين شاه صورت گرفت نشان مي دهد اين شهر در آن تاريخ 130 کاروانسرا داشت. حال با گذشت 126 سال از آن تاريخ تعداد کاروانسراهاي بازمانده کمتر از اندازه انگشتان دست شده است. آنگونه که در کتاب کاروانسرا در ايران نوشته سعيد هادي زاده کاخکي آمده است کاروانسرا از مهمترين يادگارهاي معماري ايران است که جهت اسکان موقت و استراحت کاروانيان در مسير راه ها ايجاد شده و تحت تاثير تحولات اخير در عرصه حمل و نقل کارايي خود را از دست داده است و تبديل به مخروبه شده است. کاوانسراها علاوه بر اينکه مکاني جهت رفاه کاروانيان بود، به اين علت که مردماني از سرزمين هاي مختلف را هرچند براي مدت کوتاهي در خود جمع مي کرد، داراي کارکرد اجتماعي نيز بود. اين اجتماع باعث مي شد کاروانسراها تبديل به محلي براي برخورد و تبادل آرا و انديشه هاي اجتماعي، مذهبي و سياسي و... اقوام مختلف باشد. براساس منابع تاريخي، پيشنه کاروانسرا در ايران به دوره هخامنشايان مي رسد؛ چنانچه هردوت مورخ يوناني نوشته است که مقياس راها «پر سنگ» بوده است و به مسافت هر چهار «پر سنگ» منزلي تهيه شده و در آنها مهمان خانه هاي خوب داير شده است. در دورهاي از تاريخ ايران کاروانسراها رونق و گسترش پيدا کرده اند که کشور داراي حکومتي مرکزي و مقتدر بوده است که اين خود باعث ايجاد امنيت در راه ها و در نتيجه گسترش حمل و نقل شده و اسباب ساخت کاروانسرا هاي بين راهي را هر چه بيشتر از بيش فراهم مي کرده است. افزايش ضريب امنيت و انگيزهاي بازرگاني در دوره صفوي به خصوص دوره شاه عباس موجبات رشد قابل توجه تعداد کاروانسراها در ايران فراهم کرد؛ چنانچه مشهور است که شاه عباس فرمان داده است نهصد و نود و نه کاروانسرا در ايران ساخته شود، بنابراين عصر صفوي را مي توان دوران طلايي احداث کاروانسرا ها در ايران دانست. البته در ايران محل ساخت کاروانسرا تنها به جاده ها محدود نبود و در اکثر قريب به اتفاق شهرها نيز کاروانسراهايي براي استقبال از کارونهايي که وارد شهر مي شدند ساخته مي شد. در بافت شهرهاي قديم کاروانسرا به همراه حمام، مسجد و بازارچه از عناصر مشترکي بود که در بيشتر محلات يافت مي شد. در واقع، وجود اين عناصر چهارگانه به محلات شهرهاي ايراني هويت ويژه و پر اهميت مي بخشيد و به همين دليل نيز صاحبان و سازندگان اين بناها تلاش مي کردند در معماري آنها از نهايت هنر و خلاقيت بهره ببرند. تهران به عنوان پايتخت ايران نيز از بدو انتخاب به عنوان مرکز کشور به يکي از اصلي ترين و بزرگترين محل تردد کاروان ها و تاجران و بازرگانان بود، وقتي اولين سرشماري در شهر تهران انجام گرفت مساحت تهران تقريبا 5 کيلومتر بود و اين شهر به پنج محله ارگ، عودلاجان، چال ميدان، سنگلج و بازار تقسيم شده بود همه محلات خارج از شهر نيز به عنوان يک محله در نظر گرفته شده است. مطابق همين آمارگيري که در سال 1264 هجري خورشيدي برگزار شد شهر تهران داراي 130 باب کاروانسرا براي خدمات رساني به کاروان هاي وارد شده به پايتخت داشت. بخش عمده اي از اين کاروان ها متعلق به تجار و بازرگاناني بود که از شهرها و و حتي کشورهاي مختلف همسايه کالاهايي را براي فروش به بازار تهران مي آورده و در عوض آن نيز هنگام برگشت کالاهاي ديگري را به شهرهاي محل زندگي خود مي بردند. علاوه بر اين بر اساس نتايج آن سرشماري شهر تهران 47 مسجد، 35 مدرسه، 34 تکيه، 170 نانوايي، 190 حمام عمومي، 20 سرداب، 70 کوره پزخانه و 277 اصطبل داشت، حالا با گذشت 126 سال از آن تاريخ در روند توسعه شهر تهران نه از آن محله ها اثري مانده است و نه از اين بناهاي تاريخي، بخشي از آنها نيز که همچنان باقي مانده است تحت عنوان بافت فرسوده شناخته مي شود و محل تجمع معتادان و افراد ولگرد است. شهرداري تهران به عنوان متولي شهر نيز در هر روزه بخش هايي از اين بافت تاريخي را تحت عناويني همچون نوسازي و مقاوم سازي تخريب کرده و جاي آن ساختمان هاي نوساز بنا مي گذارد.